تحصیل مال نامشروع چگونه محقق می‌شود

تحصیل مال نامشروع

تحصیل مال نامشروع یک جرم است که به معنای جلب مال یا دارایی به صورت غیرمشروع و غیرقانونی از منابعی مانند سرقت، اختلاس، کلاهبرداری، فرار از مالیات، فساد مالی و موارد مشابه انجام می‌شود. این جرم در بسیاری از حقوق جرم شناسی به عنوان جرم تحصیل مال نامشروع یا تجاوز به منابع عمومی تعریف می‌شود.

در بسیاری از کشورها، افرادی که متهم به تحصیل مال نامشروع می‌شوند، باید در دادگاه اثبات کنند که دارایی‌ها یا مالی که تا به حال تجمیع کرده‌اند، از راه‌های مشروع و قانونی بدست آمده است. اگر این دارایی‌ها از طرق غیرقانونی و نامشروع به دست آمده باشند، ممکن است متهم مجازات‌هایی مثل توجیه دارایی‌های نامشروع و حتی محکومیت به حبس و جزای مالی را تجربه کند.

در برخی موارد، این جرم ممکن است به عنوان یک جرم مالی تعریف شود و نیاز به اثبات عناصری مانند عدم مشروعیت و مناسب نبودن منابع مالی داشته باشد. اما در موارد بسیاری، مخصوصاً در مواردی که دارایی‌های نامشروع آشکار و بی‌مبنا به نظر بیاید، تشخیص این جرم تا حدی ساده‌تر است.

اهمیت تعریف دقیق و واضح این جرم به منظور حفظ حقوق متهمین و جلوگیری از سوءاستفاده از قوانین جرم شناسی تاکیدی در حقوق کیفری دارد.

ماده 2 قانون تشدید مجازات، ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری به وضوح مصادیقی از جرم تحصیل مال نامشروع را تعریف کرده است. این ماده به صورت واضح به افعالی اشاره می‌کند که در ارتباط با این جرم قرار می‌گیرند. برای مثال:

• هر کس که امتیازاتی را که به اشخاص خاص به دلیل داشتن شرایط مخصوص تفویض می‌شود (مثل جواز صادارات و واردات) را خرید و فروش کند یا از آن به نحوی سوءاستفاده کند، به جرم تحصیل مال نامشروع متهم می‌شود.
• تعقیب در توزیع کالاهایی که نیاز به ضابطه خاص دارند و فرد متهم در توزیع این کالاها اقدام به تحصیل مال نامشروع کند، نیز به عنوان جرم مطرح می‌شود.

این موارد نشان از اهمیت حفظ شفافیت و مشروعیت در تعاملات مالی و تجاری دارند و تجاوز به قوانین و مقررات مالی به عنوان جرم تحصیل مال نامشروع مورد تشدید مجازات قرار می‌گیرد.

جرم تحصیل مال نامشروع به معنای تحصیل هر نوع مالی یا وجه به صورت نامشروع از طریق روش‌ها و مسیرهایی است که قانون مشروعیت آنها را نمی‌پذیرد. این جرم شامل هر نوع مالی می‌شود و ممکن است از نوع پول نقد، ارز، یا مال ارزشمند دیگر باشد.

برای اثبات جرم تحصیل مال نامشروع، باید اثبات شود که فرد متهم آگاهانه و با قصد و عامدانه اقدام به این عمل مجرمانه کرده است. این تحصیل مال باید از طریق نامشروع انجام شده باشد و این طریق نامشروع به موارد معین محدود نمی‌شود، بلکه هر روشی که مشروعیت قانونی نداشته باشد، می‌تواند شامل جرم تحصیل مال نامشروع باشد.

مجازات برای جرم تحصیل مال نامشروع که در ماده 2 قانون تشدید مجازات، ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری ذکر شده است، شامل رد اصل مال و حبس 3 ماه تا 2 سال یا پرداخت جریمه نقدی معادل دو برابر مالی است که تحصیل شده است. این مجازات‌ها به منظور تنبیه و پیشگیری از جرم تحصیل مال نامشروع تعیین شده‌اند.

در جرم تحصیل مال نامشروع، واژه “تحصیل” به معنای واقعی آن به کار نرفته و تنها به تحقق نتیجه، یعنی تحصیل مال نامشروع اشاره دارد و تا زمانی که رخ نداده باشد، عنوان جرمانه به مرتکب اختصاص نمی‌یابد. این به این معناست که انتساب جرم تحصیل مال نامشروع به فرد متهم تا زمان تحقق و این عمل، انجام نمی‌شود. به عبارت دیگر، شخص متهم به این جرم مجازات نمی‌شود مگر زمانی که واقعاً از راه نامشروع مالی کسب کرده باشد.

در خصوص معاونت در این جرم، اگر شرایط معاونت از جمله وحدت قصد، تقدم یا اقتران زمانی میان عمل معاون و مباشر و سایر شرایط موجود باشد، معاون به میزان یک یا دو درجه پایین‌تر از مجازات مجرم محکوم می‌شود. در مورد جرم تحصیل مال نامشروع، مجازات مباشر درجه 6 است، بنابراین اگر شرایط معاونت موجود باشد، معاون به حبس تعزیری درجه 7 یا 8 محکوم می‌شود یا اگر جریمه نقدی مجازات اصلی باشد، معاون حبس نمی‌شود. این مقررات به منظور تنبیه افرادی که در ارتکاب جرم تحصیل مال نامشروع به صورت معاونتی نقش داشته‌اند، تعیین شده‌اند.

عناصر تشکیل­ دهنده جرم تحصیل مال نامشروع

عناصر تشکیل دهنده این جرم به شرح زیر است:

• عنصر مادی: این جرم نیازمند عمل مثبت به دست آوردن مال با استفاده از راه‌های غیرقانونی و نامشروع است. به عبارت دیگر، شخص متهم باید به واقعیت تحصیل مال نامشروع پرداخته باشد.
• عنصر معنوی: در وقوع این جرم، مرتکب باید قصد و عمد به تحصیل مال داشته و آگاه به نامشروع بودن طریق انتخابی خود باشد. این به این معناست که فرد متهم نه تنها مال را به دست می‌آورد بلکه قصد نامشروع بودن طریق تحصیل را نیز دارد.
• عنصر قانونی: این جرم به طور خاص در ماده 2 قانون تشدید مجازات ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداری پیش‌بینی شده است، و برای اثبات این جرم باید شروط و موارد ماده مربوطه رعایت شود.

با ترکیب این سه عنصر، جرم تحصیل مال نامشروع مشخص می‌شود، و افراد متهم به این جرم تنها در صورتی مجازات می‌شوند که تمامی این عناصر توسط مراجع قانونی اثبات شود.

فرق تحصیل مال نامشروع با کلاهبرداری چیست؟

تحصیل مال نامشروع و کلاهبرداری در واقعیت دو جرم مختلف هستند و دارای تفاوت‌های مهمی هستند. این تفاوت‌ها عبارتند از:

• روش عمل: در کلاهبرداری، فرد کلاهبردار با استفاده از وسایل و عملیات متقلبانه شخص یا اشخاصی را فریب می‌دهد تا مالی را به او یا آنها منتقل کنند. در تحصیل مال نامشروع، فرد دریافت کننده مال یا وجه امتیازات و شرایطی را دارد که اصولاً برای انجام یک فعالیت قانونی تعیین شده‌اند، اما از موقعیت خود سوءاستفاده کرده و به اقتصاد جامعه آسیب می‌زند.
• موارد مورد نظر: در کلاهبرداری، هدف اصلی فرد کلاهبردار افراد معمولی است که به طور معمول تمایل دارند مال خود را افزایش دهند. در تحصیل مال نامشروع، هدف معمولاً مواردی هستند که به توزیع امتیازات و مالیات دولتی وابسته هستند، و فرد از موقعیت خود بهره‌برداری می‌کند.
• مجازات: مجازات برای این دو جرم نیز متفاوت است. در کلاهبرداری، مجازات شامل حبس از دو تا ده سال، انفصال ابد از خدمت دولتی، و پرداخت جریمه نقدی معادل مالی که اخذ کرده است می‌شود. در تحصیل مال نامشروع، مجازات شامل سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مالی که به دست آمده است می‌باشد.

بنابراین، علی‌رغم وجود مشابهاتی در این دو جرم، آنها دارای تفاوت‌های مهمی هستند و باید با دقت تفکیک شوند.